Khi cánh đồng Sông mây được phân lô, ủi bờ bao, san ruộng, phát hoang sạch sẽ. Ngoài những chiếc máy cầy to lớn hoạt động cày ải cho những thửa ruộng cao khô, còn những khu đất trũng sình lầy không mang máy xuống hoạt động được, người ta đã phải tìm một loại máy khác thích hợp với vùng đất lầy lội hơn. Đó là máy xới.
Người đầu tiên tậu về một chiếc máy xới mới tinh là gia đình ông trùm Na tên thường dùng của ông Trần Văn Cư. Chiếc máy xới hiệu Yanmar F 10, trên tay lái làm theo hình chiếc máy bay phản lực. kể từ đó tiếng nổ rền rền reo vui của máy xới, phá tan sự yên tĩnh buồn buồn của cả cánh đồng mênh mông với những cỏ và nước.
Nhờ gọn nhẹ, lại có chiếc bánh phao to lớn ráp vào, chiếc máy như bơi bơi trên mặt bùn lầy, chặn nát và nhấn sâu những đám cỏ hoang xuống dưới mặt bùn sâu, nhờ bởi dàn răng sắt của dàn xới và hai cái bánh sắt, biến chúng thành loại phân xanh mầu mỡ bón cho đám ruộng, khiến cho lúa được tốt tươi hơn.
Sau ông Trùm Na rồi tới ông trùm Bính cũng có chiếc máy xới nhẹ, anh Thạnh con cụ trùm Điển chiếc Kubota 7-9, Luyến Cư chiếc Kubota 9-12, anh Minh thêm chiếc Yanmar F 10, anh Miền cũng tậu về chiếc F 10 nữa, vào ngày mùa cầy cấy cả cánh đồng, tiếng nổ của máy xới đều khắp các lô âm âm vang vọng.
Đó là sự khởi đầu của lịch sử những chiếc máy xới ở quê hương Bùi chu mình, nhưng nếu máy xới chỉ dùng cho việc cầy cấy thì chẳng nói làm gì. Cái mà tôi muốn nói đến là những chiếc máy xới cải tiến để dùng cho việc vận chuyển hàng hóa.
Ruộng đồng chỉ có từng vụ, những ngày nhàn rỗi máy nằm không, hơi uổng phí, người ta gắn thêm cái rờ moọc vào cho máy kéo, dùng máy chuyên chở lúa thóc, nông cụ, chở người đi ruộng, đi làm, thậm chí cả chở người để đi chơi. Chiếc máy ông trùm Bính nằm ngay đầu ngõ vào Tân cang thường hay được người ta thuê chở người hay hàng hóa ra và vào trong Tân cang, khi chiếc xe ngựa của ai đó không hoạt động.
Sau này, thấy phương tiện vận chuyển bằng máy xới kéo thuận lợi hơn xe lam, người ta chuyển qua dùng máy xới, máy xới chở lúa, chở củ mì, chở tranh, chở lá, chở đá, chở đất, địa thế nào nó cũng tới được, nên người ta quên đi công việc chính của nó là cầy bừa, mà biến nó thành loại vận chuyển. Thế là có anh em Nghị và Hòa ở Bùi Môn xuống, anh Miền, Hoan, Công, Lộc, Đàn, Mạnh, Đệ cùng nhau kinh doanh ngành máy xới. Từ sáng sớm, cơm nước xong ai đi chở mì thì chở người đi nhổ, ai đi chở tranh cũng chở người đi cắt, chở lúa thì chở người vào ruộng, chở đất chở đá thì cũng trực chỉ vào đồi. Ai có mối nấy, chẳng ai phải tranh việc với ai, nhiều việc lắm, sợ không có sức mà làm. Thấy công việc một ngày một nhiều, đường xá một ngày một xa, người ta phải cải tiến máy sao cho chạy nhanh hơn, khỏe hơn để chở được nhiều hàng và chở được nhiều chuyến. Rồi người ta thay đổi máy xới hai bánh sang máy cầy nhỏ, chế hộp số xe hơi, ráp cầu bánh rờ moọc thế là chiếc máy cầy nhỏ tự biến hóa, chạy nhanh hơn và chở khỏe hơn sức nó nhiều lần.
Cũng theo luật cung cầu tự nhiên, khi các phương tiện hiện đại hơn được đưa vào sử dụng, và công việc ít đi, những người kinh doanh phương tiện máy xới kéo cũng dần dần giải nghệ. Những chiếc xe vận tải nhẹ thay thế, phục vụ đời sống con người với nhiều tiện nghi hơn. Ở vào thời nay, ra đường thuộc Giáo xứ Bùi chu, như bài viết của Ngô Trọng Đức, hình ảnh người ta phơi lúa hai bên lề đường, và hình ảnh những chiếc xe bò thong thả kéo xe đi làm không còn nữa, cũng cần kể thêm là những chiếc máy xới kéo moọc cũng đã biến mất, nhưng bài viết này sẽ lưu lại cho mọi người Bùi chu mình biết đã có một thời ở xứ mình cũng đã một số máy xới tung hoành làm ăn phát đạt lắm.
Trần Văn Minh. 03-06.
