|
Nghề khai thác sạn. (4-6-06)
Ngày đó, Bùi chu và Tân thành là một ấp, một xứ và khu vực Tân thành ngày nay được gọi bằng cái tên nghe lạ tai là Suối Cúng, và khi bà con đào sạn để sinh nhai người ta còn gọi bằng cái tên Hầm sạn. Sạn là tên gọi của người Miền Nam, người Bắc kêu là sỏi. Khi mới di cư tới vùng đất này, Suối Cúng là vùng đất nằm trong khu vực có ba dòng suối, một ở phía Đông giáp với Ấp Bắc hòa, chảy từ phía sau ấp Bắc hòa hướng Đông Nam băng ngang đường Quốc lộ số 1, một dòng suối nữa chảy từ hướng Tây Nam vòng cũng ngang qua Quốc lộ 1, cả hai dòng này nhập tại hai nơi vào dòng suối từ phía Bắc Ấp Bùi chu chảy xuống rồi cùng chảy vào Sông Mây. Phía Nam khu vực Suối Cúng là một dốc đồi thoai thoải, đất pha cát trắng hạt lớn, đào sâu xuống vài tấc là đụng sạn. Ngày đầu, người ta dùng sạn để thay đá trộn xi măng xây dựng, sau có thương buôn đến mua nên cư dân mới khai thác để bán kiếm tiền mưu sinh. Ban đầu, người ta dùng sức người đào đất lẫn với sạn đem rửa sạch đất để còn lại sạn trắng ngà, rồi lại dùng lưới sàng để phân loại sạn lớn nhỏ theo nhu cầu của thương buôn. Cũng may, đây là khu vực với nhiều nguồn mạch nước tự nhiên, cứ đào xuống chừng cỡ 50 phân là có nước, nên người ta cứ khoét đến đâu là có nước đãi sạn đến đó. Rất vất vả, vì sạn thì nặng, phải bê trên tay để đãi cho sạch, rồi bê đội lên bãi để đổ đống cho xe đến lấy, chỗ nào xe đến được thì đỡ khổ, còn ở xa qúa thì dùng vai gánh, đội, hay có xe cút kít đẩy kéo đến vựa. Rồi khi đã có kinh nghiệm, người ta cải tiến đóng những cái bàn sàng treo lên trụ, có giây treo cho đỡ nặng tay khi sàng, hay hai người cầm hai đầu để sàng sạn có năng suất hơn. Nói chung nghề này ướt át và cũng rất cực, nhưng ở vào thời điểm đó, để mưu sinh, có vất vả cũng phải làm! Sau khi làm ăn có vốn, hoặc do lái thương buôn giúp đỡ, người ta mua máy để khai thác, những chiếc máy Kohler (?) (Tôi viết không biết có đúng tên thực của nó không vì ngày đó hay nghe nói máy Cô Le) từ 4 tới 10 mã lực dùng bơm nước được đưa vào khai thác sạn. Người ta cuốc tơi đất cùng sạn nhào vào vùng nước rồi đưa vòi hút nước hút cả đất lẫn sạn phun lên lưới để sạn nằm lại còn đất và nước chảy ngược về hầm, nhờ có máy công việc có nhẹ nhàng và khai thác được nhiều sạn năng suất đạt cao hơn. Nói chung, cư dân ở đây ai cũng đã thử qua công việc vất vả và nặng nhọc này, những nhà có đất mà sạn nằm dưới đất, nhìn là biết ngay vì những cái hố đào chung quanh, nay vì nhu cầu thổ cư, khu vực này đã được san lấp bằng phẳng, những người nổi tiếng một thời về khai thác sạn tôi không nhớ rõ, nhưng nhà bác Ba là tôi còn nhớ, có một thời đã khai thác sạn. Trần Văn Minh. 6-06.
|
